De noodzakelijke schaalvergroting om supermarkten toekomstbestendig te maken.
In de formule-atlas van FoodPersonality wordt per editie de geografi sche kenmerken van supermarktformules beschreven vanuit een wisselende invalshoek. In de editie van juli/augustus 2022: de noodzakelijke schaalvergroting om supermarkten toekomstbestendig te maken.
Maatschappelijke en technologische ontwikkelingen volgen elkaar in hoog tempo op en drukken een flinke stempel op het Nederlandse supermarktlandschap. Zo heeft de trend van verstedelijking er de afgelopen jaren voor gezorgd dat de behoefte aan ‘city supers’ en gemakswinkels in stedelijke gebieden enorm is toegenomen. Daarnaast zorgt de felle opmars van internet als aankoopkanaal voor dagelijkse boodschappen voor volop dynamiek in de boodschappenstructuur van steden, wijken en buurten. Daardoor verandert de functie van de supermarkt. De grootste verandering is zichtbaar in de wijken en buurten. De supermarkt krijgt hier steeds nadrukkelijker een maatschappelijke functie en zorgt voor leefbaarheid. Het belang van sterke supermarkten is het grootst in de wijk- en buurtwinkelcentra. Supermarkten zorgen met hun trekkracht voor de vereiste ‘kritische massa’ die nodig is om voldoende draagvlak te creëren voor vers speciaalzaken en overige voorzieningen in een wijkwinkelcentrum. De supermarkt is de kurk waar wijk- en buurtwinkelcentra op draaien en supermarkten bepalen steeds nadrukkelijker het succes van het hele winkelcentrum. Moderne supers zijn al lang niet meer die simpele ‘dozen’ waar je je dagelijkse boodschappen kunt doen. Zeker sinds de coronapandemie, toen consumenten graag dichtbij huis boodschappen deden, werd duidelijk hoe belangrijk een sterke supermarktfunctie in de wijk is. Anno 2022 is de supermarkt een belangrijke sociale ontmoetingsplaats voor jong en oud. Het is bij uitstek de plek in de wijk waar iedereen komt en elkaar ontmoet.
Versafdeling als ‘battle ground’
Tegelijkertijd worden consumenten steeds veeleisender. Belangrijke thema’s bij de aankoop van levensmiddelen zijn gezondheid, duurzaamheid en gemak. Bovendien is de concurrentie tussen formules enorm groot en wordt fel gestreden om elke %-punt marktaandeel. Supermarkten investeren daarom volop in hun formules om zo goed mogelijk tegemoet te komen aan de klantbehoeften en om een concurrerende en gezonde exploitatie te kunnen bestendigen. Daarvoor is ruimte nodig. In de concurrentiestrijd vormen de versafdelingen de ‘battle grounds’ waar wordt gevochten om marktaandeel. De groente- en fruitafdeling is hét visitekaartje van de supermarkt en bepalend voor de kwaliteit van het winkelbeeld. De versafdelingen genereren het leeuwendeel van de trekkracht. Dit geldt niet alleen voor full service formules zoals Albert Heijn, Plus of Jumbo, maar ook voor aanbieders zoals Dirk, Lidl of Aldi. Om de consument zo goed mogelijk te bedienen met veel gezonde, verse producten en gemak is een breed assortiment nodig en dat vraagt om meer ruimte. Schaalvergroting drukte de afgelopen jaren dan ook een stempel op het Nederlandse supermarktlandschap. Tegenwoordig hebben supermarkten tenminste 1.100 m² winkelvloeroppervlak (wvo) nodig om een rendabele exploitatie neer te kunnen zetten. Deze schaal is nodig om een formuleconcept te kunnen presenteren dat aansluit op de klantbehoefte van de consument. Dit is goed te zien aan de ontwikkeling van versafdelingen in supermarkten in de afgelopen tien jaar.
Vastgoedontwikkelaar Lidl
Nederland telt veel supermarkten met een winkelvloeroppervlakte (wvo) van 800 tot 1.000 m² wvo. 30% van de supermarkten in buurt- en wijkwinkelcentra valt in deze grootteklasse. De behoefte om het winkelvloeroppervlak van deze supermarkten te vergroten is groot. Anders komt een toekomstbestendige exploitatie steeds verder onder druk en daarmee ook de maatschappelijke functie van de supermarkt in de wijk of buurt. De behoefte aan vergroting zal de komende jaren nog eens ink toenemen door de forse woningbouwopgave in Nederland die voor een belangrijk deel plaatsvindt door verdichting in bestaand bebouwd gebied. In deze gebieden zal de ‘druk’ op de buurt- en wijkwinkelcentra sterk toenemen en daarmee de behoefte aan herstructurering van bestaande buurt- en wijkwinkelcentra met als onderdeel daarvan schaalvergroting van bestaande supermarkten. Het is belangrijk dat deze supermarkten de ruimte krijgen om het wvo uit te breiden naar een toekomstbestendige schaalgrootte. Dit vraagt om aanzienlijke investeringen. Supermarktformules zijn bereid om te investeren in de leefbaarheid van wijken en buurten. Een mooi voorbeeld is Lidl dat met ontwikkelbedrijf Metropool Vastgoedontwikkeling niet alleen oog heeft voor de ontwikkeling van nieuwe supermarkten, maar dit bij voorkeur juist doet als integrale ontwikkeling met woningbouw en/of maatschappelijke functies. Bij herontwikkeling van bestaande winkels wordt nadrukkelijk de samenwerking gezocht met de wijk en wordt vanuit de behoefte van de inwoners gekeken hoe een nieuwe ontwikkeling het beste kan worden ingepast en vormgegeven, ruimtelijk én maatschappelijk.
Oproep aan gemeenten
Online als aankoopkanaal voor levensmiddelen wint aan terrein en ‘snoept’ een groeiend marktaandeel weg bij de fysieke supermarkten. Toch gaat nog altijd bijna 95% van de supermarktomzet door de fysieke winkel. Marges zijn laag in de supermarktsector. De verdere groei van ‘online’ zet exploitaties van individuele supermarkten steeds meer onder druk. Dit geldt met name voor supermarkten die op een te beperkte schaalgrootte opereren en onvoldoende kunnen inspelen op de behoefte van de klant. Daarmee zet ‘online’ indirect ook de positie van wijk- en buurtwinkelcentra onder druk. Om de concurrentiekracht van de fysieke supermarkt ten opzichte van ‘online’ te vergroten is het van belang dat fysieke supermarkten de ruimte krijgen om met een grotere winkel en aantrekkelijke versafdelingen hun exploitaties toekomstbestendig te maken. Niet alleen in het belang van de winkel, maar dus ook in het belang van het wijk- of buurtwinkelcentrum. Wijk- en buurtwinkelcentra vormen binnen een gemeente de belangrijkste schakels in de boodschappenstructuur. Een toekomstbestendige boodschappenstructuur is van groot belang voor de maatschappelijke leefbaarheid in wijken en buurten. Om de kwaliteit van de boodschappenstructuur te bestendigen, is het van belang dat gemeenten voldoende ruimte geven aan supermarkten. Daarmee stellen gemeenten de supermarkten in staat om hun rol optimaal te pakken. Kennisplatform Supermarkt & Ruimte doet een oproep aan gemeenten om in hun beleid voor supermarktlocaties rekening te houden met het belang van voldoende schaalgrootte voor supermarkten die deel uitmaken van een wijk- of buurtwinkelcentrum. Ruim baan voor kwaliteit is als gezegd noodzakelijk om te komen tot een toekomstbestendige boodschappenstructuur met supermarkten die als belangrijke drager kunnen functioneren voor de leefbaarheid in wijken en buurten.
..
